برخلاف اينكه طلاق عملي مذبوم است اما ممكن است در مواردي طرفين با يكديگر نسازند و چاره اي به جز جدايي براي آنها باقي نماند. به همين دليل است كه در قانون راه هاي مختلفي براي طلاق در نظر گرفته شده است كه بر آن اساس مي توان طلاق را به دسته تقسيم كرد: طلاق از طرف مرد، طلاق از طرف زن و طلاق توافقي. علاوه بر اينكه مرد مي تواند زن خود را با رعايت مراحلي طلاق بدهد زن نيز در پاره اي از مسائل مي تواند تقاضاي طلاق بدهد. همچنين حالت سومي نيز وجود دارد كه در آن زن و شوهر مي توانند به صورت توافقي از هم طلاق بگيرند كه به آن طلاق توافقي مي گويند.

معادل انگليسي طلاق توافقي uncontested divorce است زيرا زوجين در باره همه چيز با هم توافق دارند و برخي معادل آن را no fault divorce در نظر گرفته اند زيرا در اين نوع طلاق هيچ كدم از زوجين مقصر نيستند. در طلاق توافقي، در رابطه با حقوق مالي زن از جمله جهزيه، مهريه، نفقه و حضانت فرزندان  توافق وجود دارد و اين توافق در دادگاه ثبت مي گردد و ضمانمت اجرايي قانوني پيدا مي كند. در اين نوع طلاق، گواهي عدم امكان سازش به سرعت به زوجين داده مي شود.

شايد برايتان اين سوال پيش بيايد كه منظور از طلاق توافقي چيست؟

طلاق توافقي همان طور كه از نامش معلوم است به طلاقي گفته مي شود كه طرفين بنا به هر دليلي تمايل دارند كه با توافق هم از هم جدا شوند و آنها در هر موردي كه توافق كرده باشند از جمله مهريه، جهزيه، نفقه، حضانت و ملاقات فرزند  از نظر دادگاه محترم و قابل قبول است. براي مثال در برخي از مورد زن و مرد توافق مي كنند كه زن مهريه اش را ببخشد و مرد او را طلاق بدهد يا حتي در مواردي بخشي از مهريه بخشيده مي شود و بخشي ديگر به زن داده مي شود.

آمارها نشان مي دهد كه حدود 30 درصد از طلاق ها كه در دادگاه خانواده ثبت مي شود در واقع طلاق توافقي هستند. در بيشتر موارد طلاق عاطفي پيش از اين مرحله رخ مي دهد. در اينجاست كه مرد يا زن در دادگاه خانواده درخواستي را جهت صادر شدن گواهي عدم امكان سازش و اجراي صيغه‌ي طلاق توافقي مي دهند. همچنين زن و شوهر همه شرايط مالي و غير مالي مرتبط با حقوق ناشي از عقد را بر اساس توافقات خود مشخص مي كنند.

هر چند طلاق توافقي در بيشتر موارد بين زن و شوهرها به صورت مسالمت آميز است اما نبايد اين گونه استنباط كنيم كه چون بين آنها توافق است پس آسيبي هم متوجه زوجين نمي شود. اين نوع طلاق نيز آسيب هاي رواني و اجتماعي را براي زوجين و فرزندان آنها به همراه خواهد داشت.  طلاق توافقي تاثيرات عميقي در ذهن و دل طرفين مي گذارد و تا مدت ها باعث مي شود كه هيچ كدام از آنها وارد يك رابطه صميمي نشوند. در اين رابطه روانشناسان و صاحب نظران توصيه مي كنند كه زنان تا مدت 2 سال و مردان تا مدت 4 سال بعد از طلاق نبايد به فكر شروع يك رابطه جديد بشند. طلاق توافقي فرصت ازدواج مجدد را به خصوص در رابطه با زن ها كاهش مي دهد. همه ي اين آسيب ها وقتي بيشتر مي شود كه پاي بچه نيز وسط باشد.

نقش خانواده‌ها

خانواده ها در كاهش طلاق هاي توافقي مي توانند نقش مفيد و موثري را ايفا كنند. ممكن است زن و شوهر مانع دخالت خانواده هايشان در اين امر شوند اما بزرگان فاميل مي توانند ميانجيگري كنند و تا جاي ممكن طرفين را به سمت مصالحه پيش ببرند تا آنها از تصميم شان صرف نظر كنند.

شرايط اجراي طلاق توافقي

شرايط خاصي براي طلاق توافقي وجود ندارد و تنها اگر زن و شوهر بر اساس شرايطي كه دارند به اين نتيجه برسند كه امكان ادامه زندگي مشترك را ندارند مي توانند براي طلاق توافقي اقدام كنند. در قانون جديد، شرط انجام مشاوره قبل از طلاق و وجود اجباري حكم دادگاه براي جاري شدن صيغه طلاق در دفترخانه طلاق اجباري شده است.

طلاق توافقي در دوران عقد

در دوران عقد و قبل از اين كه نزديكي و رابطه زناشويي بين زن و مرد و اتفاق بيفتد امكن طلاق توافقي وجود دارد. در واقع شرايط طلاق توافقي هيچ تفاوتي با شرايط طلاق در بعد از عقد ندارد. تنه تفاوت اين است كه اگر طرفين قبل از رابطه جنسي اقدام به طلاق كنند مي توانند به ثبت احوال مراجعه كنند و شناسنامه خود را پاك كنند.

 

طلاق توافقي چقدر زمان بر است؟

باتوجه به تغيير شرايط طلاق توافقي كه در آذرماه سال 97 لحاظ شد، اگر زوجين هر دو به طلاق توافقي رضايت داشته باشند مي توانند هر دو يا يك نفر از آنها مراحل مربوطه را در سامانه نوبت دهي طلاق طي كند و بعد از وارد كردن مشخصات يكي از مراكز غربالگري را انتخاب كند. مركز غربالگري بعد از اين كه اطلاعات زوجين و دلايل آنها براي طلاق را ثبت كرد آنها را به يكي از مراكز مشاوره ارجاع مي دهد. جلسه هاي مشاوره در بازه زماني 45 روزه در طي 1 يا 5 جلسه برگزار خواهد شد. تعداد جلسه ها به شرايط زوجين و مركز مشاوره بستگي دارد. در صورت اصرار آنها، گواهي عدم انصراف از طلاق به آنها داده مي شود و دادخواست در دفتر خدمات الكتريك قضايي ثبت مي شود و به در نهايت به دادگاه خانواده ارسال مي شود.

بعد از اين كه راي دادگاه صادر شد زن و شوهر مي توانند در فرصت سه ماهه به يكي از دفاتر رسمي طلاق براي ثبت طلاقشان مراجعه كنند.  نكته مهم در رابطه با طلاق توافقي اين است كه اولا هر دو طرف بايد از طلاق رضايت داشته باشند و ثانيه در رابطه با مهريه، نفقه و حضانت بچه ها توافق وجود داشته باشد. همچنين هيچ زوجي نمي توانند بدون راي دادگاه به دفترخانه بروند و طلاق بگيرندو هيچ دفترخانه اي اين حق را ندارد كه طلاق را بدون راي دادگاه صادر كند.

مدت زمان صدور راي دادگاه براي طلاق توافقي

تا قبل از تصويب شدن قانون جديد، طلاق توافقي ظرف مدت يك هفته انجام مي شد. هنوز هم برخي از شعب دادگاه ها اين نوع طلاق را در ظرف همين مدت انجام مي دهند. اما برخي شعب پرونده را به مشاوره مي فرستند و اين روند كمي طولاني تر مي شود.

مدارك لازم براي طلاق توافقي

براي طلاق توافقي بايد مدارك زير را داشته باشيد:

عقدنامه يا رونوشت آن، شناسنامه و كارت ملي زن و مرد. البته اگر كارت ملي در دسترس نباشد و شماره آن را بدانيد براي طلاق توافقي كفايت مي كند. همچنين اگر عقدنامهدر دسترس نبود مي توانيد به دفترخانه اي كه در آن عقد جاري شده است مراجعه كنيد و رونوشت آن را تهيه كنيد.

در طلاق توافقي اگر يكي از طرفين به وكيل نياز داشته باشد ديگر لازم نيست كه خودش به صورت حضوري به دادگاه بيايد. همچنين تا قبل از صادر شدن گواهي عدم امكان سازش هر كدام از طرفين حتي اگر گر توافق نامه، وكالتنامه يا دادخواست را امضاء كرده باشند، در صورت پشيماني راي طلاق توافقي صادر نمي گردد.

همچنين پس از صادر شدن راي طلاق تفاهي بر طبق ماد 35 و 36 قانون حمايت از خانواده، اگر مرد از دادخواست خود پشيمان شود و براي ثبت طلاق به دفترخانه مراجعه نكند امكان طلاق وجود ندارد مگر اين كه زن از او وكالت طلاق داشته باشد و به حضور او نيازي نباشد. اما اگر بعد از صادر شدن گواهي عدم سازش، زن پشيمان شود مرد باز هم مي تواند بدون حضور او در دفترخانه طلاق را به ثبت برساند.

توجه داشته باشيد كه اگر زن يا وكيل او در دفترخانه براي ثبت طلاق حضور پيدا نكند محضر از شعبه اي كه راي را صادر كرده استعلام مي كند و بيشتر دادگاه اجازه ثبت طلاق را بدون رضايت زن نمي دهند.

نكته: در طلاق توافقي خلعي اگر زن يائسه يا باكره نباشد از فاصله ثبت طلاق تا پايان عده مي تواند به آنچه بذل كرده رجوع كند. براي اجتناب از اين كار بايد از دادگاه خواست كه در راي اين را بگنجاند كه زن حق رجوع به مابذل را از خود ساقط نمونده است. مشهود است كه زن دوشيزه و يا باكره عده ندارد و امكان رجوع هم ممكن نيست.

نكته: در طلاقي كه تحت عنوان طلاق توافقي نوشته مي شود اگر طلاق ثبت نشود و يكي از طرفين پشيمان شود ديگر آن توافقنامه اثر حقوقي ندارد و از درجه اعتبار خارج مي شود.

نكته: اگر زن باكره باشد دادگاه فقط گواهي بكارت پزشكي قانوني را معتبر مي داند و اگر باكره نباشد گواهي عدم بارداري كفايت مي كند.

امكان پاك كردن طلاق توافقي از شناسنامه

بعد از ثبت شدن طلاق، در صورتي كه نزديكي بين زوجين اتفاق نيفتاده باشد و با ارائه حكم دادگاه و طلاقنامه به اداره ثبت احوال، زوجين مي توانند اقدام به عوض كردن شناسنامه خود كنند و شناسنامه سفيد بگيرند و اگر بين زوجين نزديكي اتفاق افتاده باشد تنها با ثبت ازدواج بعدي امكان عوض كردن شناسنامه وجود دارد.

توافق نامه طلاق توافقي

تا قبل از اينكه طلاق به صورت رسمي در دفترخانه ثبت نشده باشد اگر هر كدام از طرفين در اين فرآيند پشيمان شوند پرونده متوقف خواهد شد. حتي اگر توافق مكتوبي در رابطه با طلاق صورت گرفته باشد در صورت پشيمان شدن يكي از طرفين باطل مي شود.

نكته حائز اهميتي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه بيشتر شعبه هاي دادگاه خانواده صرفا در زمان صدور راي دادگاه، توافق هاي مرتبط با موضوع زوجيت را منعكس مي كنند و از پذيرفتن ساير توافق هاي خارج از موضوع ازدواج اجتناب مي كنند. براي مثال زن و شوهري به صورت شراكتي آپارتماني را خريداري كرده اند. در اين حالت زوجين تمايل دارند كه در اين مورد نيز تصمبم لازم را بگيرند و تعيين تكليف كنند و در واقع در زمان طلاق جدايي اموال نيز صورت مي گيرد. اما همان طور كه مي دانيد اين موضوع خارج از صلاحيت دادگاه خانواده است و بايد در دادگاه ديگري بررسي شود. اما جالب است بدانيد كه زوجين مي توانند در خصوص اموالشان  يك توافقنامه مكتوب داشته باشند.

مشاوره اجباري طلاق توافقي

بر اساس قانوني كه در سال 1391 تصويب شد مشاوره قبل از طلاق الزامي شد و از آذرماه سال 97 در اين رابطه توافقي بين قوه قضاييه و سازمان بهزيستي صورت گرفت كه بتوانند براي افراد متقاضي جلساتي را برگزار كنند. در اين راستا نيز سامانه اي راه اندازي شد.

متقاضيان در وب سايت مربوطه ثبت نام مي كردند و بعد از اينكه مشخصاتشان را وارد مي كردند تاريخ مراجعه به مراكز را مشخص مي كردند و اين اولين اقدام براي طلاق توافقي و مشاوره است. بعد از اينكه آنها به مركز غربالگري مراجعه مي كردند آنها به يك مركز مشاوره زير نظر بهزيستي معرفي مي شدند.

با توجه به آماربالاي طلاق در سال هاي اخير، اين طرح تا حدي طلاق را كاهش داد و در مواردي از آن جلوگيري كرد. يكي از خوبي هاي مشاوره اين است كه جلوي تصميم زودگذر زوجين را براي طلاق مي گيرد و اين يكي از مهم ترين مزيت ها است و دوم اينكه واقعا بد نيست كه يك شخص سومي كه تخصص لازم را در اين باره دارد به زندگي و مشكلات زوجين نگاه كند تا شايد راه حلي پيدا شود.

در نهايت اگر متقاضيان بر طلاق اصرار داشته باشند و حتي دليل موجهي هم براي اين كار نداشته باشند باز هم گواهي عدم انصراف از طلاق به زوجين داده مي شود و با اين گواهي آنها مي توانند به راحتي طلاق خود را در دفترخانه ثبت كنند.

در ضمن به ياد داشته باشيد كه تمامي دادخواست ها از جمله درخواست طلاق بايد از طريق دفتر خدمات الكترونيك قضايي ثبت و به دادگاه ارسال شود.

طلاق توافقي ايرانيان مقيم خارج كشور

اگر زن و مرد هر دو ساكن خارج از كشور باشند براي انجام مراحل طلاق بايد به شخصي در ايران وكالت براي طلاق بدهند و آن را از طريق سفارت يا كنسولگري ايران تنظيم نمايند. سس وكالتنامه به همراه مدارك لازم را به دست وكيل در ايران برسانند.

وكيل در ايران مي تواند از طريق وكالت مذكور از طريق طلاق توافقي و با توجه به توافقات موكل ها، راي طلاق را بگيرد و اگر اختيار داشته باشد مي تواند آن را در دفتر طلاق ثبت كند. و در واقع تكليف فرزندان و مهريه بر اساس آن چيزي است كه آنها توافق كرده اند.

سفارت خانه ها و كنسولگري ها ي ايران، در صورتي كه افراد به آنها براي طلاق مراجعه كنند آنها را به سامانه تاك ارجاع مي دهند. متاسفانه متن وكالت آنها هنوز كامل نيست و با رويه دادگاه هاي خانواده ايران همخواني ندارد. براي همين توصيه مي شود كه چند جمله كليدي را حتما در متن وكالت نامه در خارج از كشور اضافه نماييد.

1.       حق اعتراض به راي تجديد نظر فرجام خواهي و اسقاط آنها

2.       وكالت در قبول بذل

3.       اگر فرزند يا فرزنداني در سن حضانت دارد بايد تكليف آنها بع صورت مكتوب مشخص شود

همچنين توجه داشته باشيد كه اگر قرار است مهريه زن بخشيده شود در وكالتنامه زن بايد نوشته شود كه وكالت در بخشش كل مهريه و همچنين در وكالت زوج نيز نوشته شود وكالت در قبول بخشش كل مهريه. همچنين اگر قرار است كه مقداري از مهريه پرداخته شود بايد در وكالتنامه زن قيد شود كه  وكالت در بذل عين مهريه،  كمتر،  بيشتر و يا معادل آن و همچنين در وكالتنامه مرد نيز بايد درج شود وكالت قبول بخشش عين مهريه يا معادل آن يا كمتر يا بيشتر به عبارت ديگر وكالت در قبول هر مقدار از مهريه يا معادل آن.

وكالت طلاق (حق طلاق)

مرد يا زن ممكن است براي طلاق به ديگري يا همسر وكالت براي طلاق بدهد كه به آن حق طلاق مي گويند. در اين حالت وكيل مي تواند بدون نياز به حضور زوجين و با دادخواست طلاق توافقي راي را از دادگاه بگيرد.

مهريه و طلاق توافقي

همان طور كه قبلا گفته شد ملاك اين نوع طلاق، توافق زن و شوهر مي باشد. نوع طلاقي كه در دادگاه صادر مي گردد طلاق خلع است يعني زن چيزي از مهريه يا غير آن را مي بخشد و مرد قبول بذل مي كند. براي مثال زن تمام مهريه ثبت شده در سند ازدواج را مي بخشد و مرد آن را قبول مي كند. يا ممكن است از 500 سكه زن 390 سكه را ازاي گرفتن طلاق ببخشد و 110 سكه ديگر را مرد بايد در دفترخانه به صورت يكجا يا قسطي پرداخت كند. همچنين ممكن است زن كل مهريه را ابراء كند و مبلغ ده هزار تومان در قبال طلاق خلع بذل كند و مرد قبول بذل مي كند. در حالت نهايي، كل مهريه مندج در عقدنامه به زن پرداخت مي شود يا بر ذمه مرد باقي مي ماند و يا در اقساط توافقي پرداخت مي شود و زن در راستاي طلاق مبلغ ده هزار تومان بذل مي كند و مرد قبول بذل مي كند.

گواهي بكارت و آزمايش بارداري

دادگاه در واقع موظف است كه در هر طلاق تكليف باردار بودن يا نبودن زن را مشخص كند. بنابراين اگر زني بالاي 50 سال باشد يائسه به حساب مي آيد و نيازي به آزمايش نيست. از طرف ديگر اگر خانمي باكره باشد از سمت دادگاه به پزشكي قانوني معرفي مي شود تا گواهي لازم گرفته شود. فرض سوم اين است كه زن نه يائسه است و نه باكره در اين حالت گرفتن آزمايش بارداري الزامي است. رويه شعب دادگاه خانواده به دو شكل صورت است بعضي زن را به ارائه آزمايش بارداري در زمان رسيدگي و قبل از حكم موظف مي كند و بعضي ديگر ارائه جواب آزمايش را به زمان ثبت طلاق در دفاتر موكول مي كنند.

حضانت فرزندان در طلاق توافقي

در طلاق توافقي يكي از توافقات مهم زن و شوهر در رابطه با حضانت فرزندان است. در اين رابطه دانستن چند نكته ضروري است. اول اين كه فرزندان دختر بالاي سن  9 سال  و پسر از  15 سال تمام، از سن حضانت (نگهداري) خارج مي باشند. از اين رو؛ دادگاه تكليفي درباره آنها ندارد تا حضانت را در راي مشخص نمايد. دوم اينكه عده اي از خانم ها به اشتباه بيان مي كنند كه مهريه ام را در ازاي حضانت فرزندان مي بخشم اين موضوع وجاهت قانوني ندارد و اين  دو ارتباطي به هم ندارند. سوم اين كه، ميزان ملاقات طرف مقابل و اين كه پرداخت نفقه به عهده چه كسي است و ميزان آن در ماه چقدر است با زوجين است كه در مورد آن توافق كنند.

مراحل طلاق توافقي

براي گرفتن طلاق توافقي، زن و شوهر ابتدا بايد توافق لازم را داشته باشند سپس به همراه عقدنامه و شناسنامه به دادگاه مراجعه كنند و فرم درخواست طلاق را پر كنندئ تكليف همه موارد از جمله حضانت فرزندان، مهريه، نفقه و مال مشترك را مشخص نمايند. بعد از اين كه دادخواستشان را به دادگاه تحويل دادند دادگاه به آنها مي گويد كه هر يك از آنها داوري را از ميان بستگانشان انتخاب نمايد و اين داورها بايد سعي كنند كه با زوجين صحبت كنند و بين آنها مصالحه ايجاد كنند.

اگر اين داوران به نتيجه اي نرسيدند، مي توانند گزارشان را به دادگاه ارائه دهند و دادگاه نيز گواهي عدم سازش را صادر مي كند. البته امروزه راه ديگري نيز وجود دارد كه اجباري شده است. در اين شيوه، وقتي كه زن و مرد دادخواست طلاق توافقي شان را به دادگاه ارائه مي دهند دادگاه آنها را به مشاوره ارجاع مي دهد تا چندين جلسه با آنها مشاوره صورت گيرد و در صورت امكان مصالحه كنند. اگر امكان سازش و مصالح نبود گواهي عدم امكان سازش صادر مي شود. در اين صورت زوجين مي توانند با ارائه اين گواهي به دفترخانه  طلاق، صيغه طلاق را جاري كنند و آن را ثبت نمايند. گواهي عدم امكان سازش تا 3 ماه اعتبار دارد يعني اگر زوجين ظرف مدت 3 ماه آن را اجرا نكردند ديگر فاقد اعتبار مي شود.

همچنين بايد به اين نكته اشاره شود كه در طلاق توافقي به شرايط و دلايل محكمه پسند نيازي نيست. از طرفي چون اين طلاق با توافق هم صورت مي گيرد  از لحاظ قانوني رفتن به محضر هم حتما بايد با توافق طرفين باشد و نمي شود كه در اين امر زور كرد بنابراين براي حل كردن اين مشكل يكي از بهترين راه ها اين است كه زوجين لزوم رفتن به دفترخانه را يكي از تعهدات خود بدانند تا در نهايت حكم دادگاه صادر شود.

مشكلات طلاق توافقي

معمولا بعد از صادر شدن حكم طلاق توافقي، هيچ اجباري در آمدن همسر به محضر وجود نداردچرا كه اين طلاق با توافق همديگر صورت مي گيرد و بر اين اساس رفتن به محضر هم بايد بر اساس توافق طرفين صورت بگيرد و نمي شود الزامي براي رفتن به محضر قرار داد. از اين رو براي حل مسئله شايد يكي از بهترين راه حل ها اين باشد كه طرفين اين الزام رفتن را بخشي از تعهدات خودشان بدانند تا دادگاه بر آن اساس حكم دهد. در صورت مي تواند الزامي بودن حضور شوهر در دفتر ثبت را از دادگاه خواست.

مزيت هاي طلاق توافقي

طلاق توافقي در مقايسه با ساير طلاق ها داراي مزيت هايي نيز مي باشد كه در زير به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1.       تشكيل نشدن پرونده هاي متعدد در دادگستري

2.       اجتناب از مراجعه مكرر زن و شوهر به دادگاه

3.       توافق طرفين در طلاق و صادر شدن گواهي عدم امكان سازش

4.       حكم در مدت زمان كوتاهي براي اجراي طلاق صادر مي شود

5.       گواهي تا 3 ماه مدت دارد تا در صورت امكان مصالحه صورت گيرد در حكم هاي طلاقي كه مدت دار نيست دوام زندگي در هر لحظه تهديد مي شود

6.       در طلاق توافقي درگيري و تنش بين افراد و خانواده ها كمتر است

7.       در آينده احتمال رجوع اين زوجين بيشتر است

8.       استرس در فرزندان افرادي كه به صورت توافقي طلاق مي گيرند بسيار كمتر است

رويه دادگاه خانواده در مورد طلاق توافقي

در طلاق توافقي در واقع هر دو نفر (زن و شوهر) خواستار طلاق هستند و در تمامي امور در اين رابطه با هم اتفاق نظر و توافق دارندو در اين صورت به صورت شخصي يا وكيل آنها مي تواند به دادگاه مراجعه كند و دادخواست خود را مبني بر طلاق توفقي ارائه بدهد. در چنين طلاق هايي، زن و شوهر بر سر چيزهايي مانند نفقه، مهريه و حضانت فرزندان توافق دارند.

براي اين كه طلاق اجرايي شود، داشتن گواهي عدم امكان سازش الزامي است. در ضمن دادگاه بعد از بررسي موضوع، مساله را به داوري ارجاع مي دهد و بعد از اين كه نظر داوران را متوجه شد حكم را صادر مي كند.

دادگاه در زمان صدور حكم عدم امكان سازش، بايد اطمينان حاصل نمايد كه زن باردار نيست و روش قضايي در آن مورد اين است كه زن براي معاينه و صدور گواهي به پزشكي قانوني معرفي گردد يا در مواردي دادگاه بر مبناي اقرار زن به باردار نبود به مراتب گواهي را صادر مي كند. مدت اعتبار گواهي عدم سازش از زمان صدور حدود 3 ماه است و اگر تا پايان مدت اعتبار آن، زوجين به دفترخانه مراجعه نكنند گواهي ديگر فاقد اعتبار است.

در كل اگر مردي با وجود اين كه گواهي عدم امكان سازش صادر شده باشد اما به دفترخانه مراجعه نكند، زن اين حق را دارد كه به دفترخانه برود و دفتر خانه موظف است احضاريه اي را براي شور او ارسال كند و اگر شوهر باز هم به دفترخانه مراجعه نكند، زن مي تواند براي گرفتن وكالت در توكيل به دادگاه مراجعه كند.

با درخواست زن از دادگاه، دادگاه اين حق را دارد كه در همان موقع حكم عدم امكان سازش را صدر نمايد و به زن وكالت در توكيل بدهد تا زن بتواند با مراجعه به دفترخانه و با ارائه ي حكم عدم امكان سازش خودش را طلاق بدهد. حال اگر زن از رفتن به دفتر طلاق صرف نظر كند مرد مي تواند شخصا به آنجا مراجعه كند و صيغه طلاق را جاري كند و دفتر خانه اين موضوع را به اطلاع زن مي رساند.

در صورتي كه مي خواهيد به وكيل مراجعه فرماييد، لطفا اين نكته را مد نظر داشته باشيد كه يك وكيل نمي تواند هم وكيل زن باشد و هم وكيل مرد. گر زن از مرد وكالت در طلاق داشته باشد وكيل دادگستري، در حقيقت وكيل با واسطه مرد خواهد بود. بنابراين حضور زن در دادگاه و امضاي دادخواست طلاق و امضاي ساير مدارك الزامي مي باشد. مگر اين كه زن و مرد هر كدم وكيل هاي جداگانه داشته باشند كه در اين حالت نيازي به حضور فيزيكي هيچ كدام از آنها در دادگاه وجود ندارد و تمامي اقدامات و حتي ثبت طلاق بدون حضور نها صورت خواهد گرفت.

 تفاوت طلاق توافقي با طلاق خلع و مبارات

اگر زن و شوهر هر دو در رابطه با طلاق توافق داشته باشند و همچنين در رابطه با مسائلي همچون پرداخت مهريه، نفقه و حضانت فرزندان به توافق رسيده باشند به اين طلاق، طلاق توافقي مي گويند. اين طلاق در واقع براي سرعت بخشيدن به كار افرادي است كه با توافق بر طلاق پافشاري دارند. دو گونه از طلاق توافقي، طلاق خلع و مبارات است كه البته اين طلاق ها نياز منوط به در خواست زن و مرد براي طلاق است و براي آنها نيز بايد مراحل قضايي طي شود و گواهي عدم امكان سازش گرفته شود. در اين نوع از طلاق كه از نوع طلاق بائن هستند امكان رجوع در آنها وجود ندارد.

بر اساس ماده 1146 قانون مدني، طلاق خلع به طلاقي گفته مي شود كه زن به واسطه كراهتي كه از شوهر دارد، در برابر مالي كه به او مي دهد طلاق مي گيرد آن مال مي تواند بخشي از مهريه ي كل آن باشد. همچنين بر اساس ماده 1147 قانون مدني، طلاق مبارات به طلاقي گفته مي شود كه كراهت از سوي زوجين باشد اما در اين حالت عوض بايد زايد بر ميزان مهر نباشد. در حقيقت، در اين نوع طلاق هر دو طرف تمايل به طلاق دارند اما بخششي كه زن به مرد مي دهد بيشتر از مهريه نمي باشد.

موارد مورد توافق زوجين در طلاق توافقي

در زير به صورت جدا به موارد مورد سازش زوجين در طلاق توافقي مي پردازيم:

1.       مهريه

طبق قانون، زن بعد از جاري شدن عقد نكاح صاحب مهريه مي شود و مي تواند در هر زمان كه بخواهد حتي در طول ازدواج آن را طلب كند. اما اگر در زمان طلاق زن هنوز هم باكره باشد تنها نيمي از مهريه به او تعلق مي گيرد.

توافق بر سر مسئله مهريه در طلاق توافقي چگونه است؟

اگر زن بخواهد مهريه خود را دريافت كند و مرد هم قبول كند كه مهريه زن را به او بپردازد، در مسئله مهريه توافق صورت گرفته است. در حالت ديگر، زن مي تواند مهريه خود را ببخشد و آن را نگيرد كه در اين حالت هم بر سر مهريه بين زن و شوهر توافق صورت گرفته است.

با اين وجود، يكي از مسائلي كه ممكن است در بخشيدن مهريه زن رخ دهد، رجوع كردن مجدد زن و دريافت مهريه حتي بعد از طلاق است. يكي از فروض رجوع مجدد زن به گرفتن مهريه حتي در طول دوران عده طلاق است كه مهريه خود را طلب مي كند. يعني يك زن مطلقه مهريه خود را كه در زمان طلاق بخشيده است مجدد از همسر سابق خودش طلب مي كند. در اين حالت با درخواست مجدد زن مبني بر مهريه اش، طلاق از حالت بائن خارج مي شود تبديل به طلاق رجعي مي گردد. اين يعني اين كه شوهر مي تواند در صورت تمايل به همسر خود مراجعه كند و دوباره زندگي مشتركشان را ادامه دهند.

2.       حضانت فرزند يا فرزندان و چگونگي ملاقات زن و شوهر با آنها

به طور كلي، حضانت به معني حفظ، نگهداري و تربيت درست فرزندان است. در طلاق توافقي، معمولا زن و شوهر در رابطه با حضانت فرزندانشان نيز باهم توافق مي كنند. يعني اينكه به اين نتيجه مي رسند كه فرزندان نزد كدام يك از آنها نگهداري شود و كدام يك از آنها فقط حق ملاقات با فرزند خود را دارد.

بر اساس ماده اصلاح شده 1169 قانون مدني، براي نگهداري و حضانت طفلي كه والدين او از هم جدا شده اند و جدا زندگي مي كنند، مادر تا سن 7 سالگي اولويت دارد و بعد ز آن حضانت با پدر مي باشد. بر اين اساس بعد از 7 سالگي كودك، حضانت دختر تا 9 سال قمري و حضانت پسر تا 15 سال قمري با پدر مي باشد. بعد از آن فرزند به اختيار خودش مي تواند با هر كدام از آنها كه بخواهد زندگي كند. اما اگر مادر دوباره ازدواج كند، ديگر حق حضانت فرزندان به او داده نمي شودو طبق قانون ين حق به پدر واگذار مي شود.

البته زن و شوهر مي توانند در رابطه با اين موضوع هم در زمان طلاق با هم توافق كنند كه خلاف متن قانون باشد. يعني مي توانند توافق كنند كه با وجود ازدواج مجدد زن، حق حضانت فرزندان همچنان با او باشد. همچنين اگر پدر دچار فساد اخلاقي باشد حتي گر مادر دوباره ازدواج كند باز هم نمي تواند صاحب حق حضانت فرزندان باشد. در اين حالت، مادر مي تواند به دادگاه مراجعه كند و فساد اخلاقي پدر را اثبات كند و كماكان حضانت فرزندان را به عهده بگيرد. علاوه بر اين اگر طبق قانون هر يك از زوجين حضانت فرزندان را در زمان طلاق به عهده گرفته باشد و بعد از مدتي بنا به علتي از جمله اعتياد يا فساد صلاحيت خودش را از دست بدهد طرف ديگر مي تواند اين را در دادگاه ثابت كند و مجدد تقاضاي حضانت فرزندان را بدهد.

3.       نفقه زن و فرزندان

نفقه از نظر معنايي به معني تامين نيازهاي اوليه و ضروري زندگي است. بر اساس ماده 1107 قانون مدني، نفقه شامل همه نيازهاي متعارف و متناسب با وضعيت زن است. براي مثال مسكن، لباس، غذا، وسايل منزل و هزينه هاي درماني و بهداشتي شامل نفقه مي شود.

طبق قانون در دوراني كه مادر مسئوليت حضانت فرزندان را بعد از طلاق به عهده دارد سرپرستي مالي و پرداخت كردن نفقه به عهده پدر مي باشد. اما در طلاق توافقي، زوجين مي توانند درباره نفقه فرزندان به توافق برسند. يعني با توافق زوجين، مشخص مي شود كه نفقه را چه كسي و چه مقدار پرداخت نمايد. كسي كه تعهد پرداخت نفقه را مي پذيرد بايد هزينه فرزند دختر را تا قبل از ازدواج و پسر را تا 18 سلگي و پايان خدمت و سربازي پرداخت نمايد. اگر زن و شوهر بنا به هر دليلي نتوانند در رابطه با نفقه به اتفاق نظر برسند مي توانند به دادگه مراجعه كنند و حكم مقدار نفقه را از دادگاه بگيرند.

4.       اجرت‌المثل

معمولا همه ي خانم ها در محيط خانه كارهايي را انجام مي دهند. كارهايي از جمله شير دادن به بچه، پختن غذا، شستن ظرف ها و لباس ها و كارهايي از اين قبيل. خانه داري كه به آن خدمت زن در خانه شوهر نيز گفته مي شود نوعي كار محسوب مي شود كه داراي ارزش مالي مي باشد و بر اساس قانون و شرع زن ها حق دارند كه در قبال انجام اين كارها از شوهرشان پول بگيرند. از اين رو اجرت المثل حق دريافت پول توسط زن در برابر انجام كارهاي خانه است. البته اگر زن اين كارها را به صورت رايگان انجام داده باشد به او اجرت المثل تعلق نمي گيرد براي مثال اگر زن براي رضاي خدا يا بدون انتظار و چشم داشت به پول اين كار را انجام داده باشد به او اجرت المثل تعلق نمي گيرد.

5.       استرداد جهيزيه

جهيزيه در واقع همان اسباب و وسايلي است كه زن طبق عرف به خانه شوهر خود مي آورد. جهيزيه در واقع جز اموال زن به حساب مي آيد. زن مي تواند ليستي از جهيزيه خود تهيه كند. در واقع به اين ليست سياهه جهزيه گفته مي شود. اما اين ليست يا سياهه جهيزيه بدون امضاي شوهر اعتبار ندارد. در طلاق توافقي زن و شور در اين مورد نيز باهم توافق مي كنند و معمولا به اين نتيجه مي رسند كه زن جهيزيه اش را با خودش ببرد. اگر زن و شوهر نتوانند در رابطه با جهيزيه با هم توافق كنند زن مي تواند با استناد بر فهرست جهيزيه آنها را بگيرد.

هزينه طلاق توافقي

هزينه در طلاق توافقي به مراتب كمتر از ساير طلاق ها مي باشد. اين هزينه ها به طور كلي، شامل مواردي همچون هزينه ثبت درخواست طلاق؛ هزينه جاري شدن صيغه طلاق در دفترخانه و هزينه هاي مربوط به مشاوره مي باشد. همچنين در صورتي كه هر يك از زوجين وكيل داشته باشند طبيعتا هزينه وكيل نيز به اين پروسه اضافه مي شود. همچنين ز آنجايي كه طلاق توافقي است هزينه دادرسي به عهده كسي است كه اولين بار دادخواست را مطرح كرده است. اما اگر باهم توافق داشته باشند مي توانند يسن هزينه را هر دو پرداخت كنند. اما به طور كلي نمي توان عدد و رقم دقيقي را براي اين فرآيند مشخص نمود.

در زمينه طلاق توافقي سوالاتي مطرح شده است كه در زير برخي از آنها را مطرح مي كنيم.

1.       آيا هر يك از زوجين پس از درخواست طلاق توافقي مي توانند از درخواست خود عدول كنند؟

بله. زن يا شوهر هر دو مي توانند تا قبل از راي نهايي دادگاه، از نظر خود در رابطه با طلاق پشيمان شوند و دادخواست خودشان را پس بگيرند.

2.       آيا بعد از گواهي عدم امكان سازش، زوج در دادن طلاق و يا جلوگيري از آن دخيل است و اختياراتي دارد؟

اگر بر اساس حكم صادر شده طلاق از نوع خلعي باشد و از سوي مرد ضمن عقد خارج لازم، وكالت بلاعزل به زن خود داده باشد تنها زن مي تواند با مراجعه به محضر و اجراي صيغه طلاق خود را مطلقه كند. در چنين حالتي شوهر نمي تواند مانع اين امر شود. اگر زن به محضر مراجعه نكند و طلاق را انجام ندهد، شوهر نمي تواند حكم را اجرا كند يعني نمي تواند با آن حكم از دادگاه بخواهد كه حكم طلاق را جاري كند. بنابراين در چنين حالتي، با چنيني حكمي حق طلاق با زن است و اوست كه تصميم مي گيرد كه طلاق بگيرد يا نگيرد.

3.       تا چه مدت زن فرصت دارد كه حكم دادگاه را اجرا نمايد؟

در مسائل خانوادگي، مصلحت خانواده در اولويت دادگاه و اين ايجاب مي كند كه اجراي چنين حكمي در زمان مشخصي اجرا شود. بيشتر دادگاه ها طبق ماده 21 قانون حمايت از خانواده، مدت اعتبار گواهي عدم امكان سازش را سه ماه از تاريخ صدور حكم، تعيين مي كنند. زيرا اگر در اين مدت 3 ماه زني براي حكم طلاق مراجعه نكند به اين معنا است كه روزنه هاي اميدي براي ادامه زندگي مشترك پيدا شده است و شايد به همين دليل است كه در اين مدت اقدام نكرده است.

4.       آيا زوج مي تواند پس ازانجام طلاق خلع رجوع كند؟

بر اساس ماده 1143 و ماده 1149 قانون مدني در طلاق خلع تا وقتي كه زن به مال البذل (مالي را كه زن بخشيده) رجوع نكرده، شوهر نيز نمي تواند به طلاق رجوع نمايد. دقيقا به همين دليل است كه زن بعد از اين كه صيغه طلاق تا عدّه طلاق باقي است مي تواند از بخشش خود پشيمان شود و آن چه را كه بخشيده است از شوهر خود طلب كند و در مقابل همسر او اين حق را دارد كه به طلاق رجوع نمايد. براي اين كه رجوع انجام پذيرد شوهر بايد با قصد و اراده خودش لفظي را بگويد يا به صورت عملي آن را انجام دهد كه اين كار بايد به رجوع دلالت داشته باشد. براي مثال مرد بايد بگويد كه از طلاع رجوع نمودم. در اين حالت، ديگر به عقد و نكاح مجدد نيازي نيست و طلاقي كه صورت گرفته باطل مي شود و شرايط به قبل از طلاق بر مي گردد.

5.       تا مدتي زن مي تواند به بذل رجوع نمايد و همچنين مدت زماني كه مرد مي تواند به طلاق رجوع كند چقدر است؟

در واقع، مدت زماني را كه زن مي تواند به بذل رجوع كند زمان عده است و در مقابل براي مرد نيز چنين است و او فقط مي تواند در مدت عده رجوع كند. به عبارت ديگر زن و مرد فقط در زمان عده فرصت رجوع دارند و بعد از آن ديگر چنين حقي براي هيچ يك از آنها وجود ندارد. البته همان گونه كه در قبل گفته شد حق رجوع مرد بستگي به رجوع زن به مال البذل دارد.

6.       آيا بعد از اين كه رجوع صورت گرفت و نتيجه طلاق از بين رفت، آيا زن مي تواند مجددا به همان حكم به محضر مراجعه كند و صيقه طلاق را جاري كند؟

پاسخ خير است. بعد از رجوع زن به مال البذل در صورت رجوع مرد به طلاق، همه چيز به اوضاع و احوال قبل از طلاق بر مي گردد و ديگر حكمي كه براي صيغه طلاق صادر شده است فاقد اعتبار مي شود.

7.       آيا اگر هر كدام از زوجين حضانت فرزند يا فرزندان را به ديگري واگذار كند، بيعدا مي تواند از اين كار پشيمان شود و دوباره تقاضاي حضانت آنها را داشته باشد؟

پاسخ اين سوال بله است. زيرا حضانت هم حق است و هم تكليف والدين مي باشد. در ماده 1168 قانون مدني به صرحت بيان شده است: "نگهداري اطفال، هم حق است و هم تكليف ابوين مي باشد". بنابراين همان گونه كه پدر و مادر حق حضانت يعني نگهداري بچه ها را درسنين خاصي از زندگي آنها دارند، نسبت به آنها داراي مسئوليت هستند و نمي توانند اين مسئوليت را از خودشان سلب كنند. براي مثال ما مي دانيم كه حضانت دختر تا 7 سالگي با مادرش است. حال اگر در طلاق توافقي زن حضانت دختر 5 ساله خودش را به پدر بدهد و حضانت او را از خود سلب كند، چنين سلب اختياري اعتبار ندارد. در صورت پشيماني، زن مي تواند حتي بعد از طلاق هم به دادگاه مراجعه كند و دادخواستي را تنظيم كند و تقاضاي حضانت فرزندان خود را بدهد.

8.       اگر در طلاق توافقي، هر كدام از زوجين بخواهند كه حق ديدن فرزندان را از خود سلب كنند، آيا مجدد مي تواند تقاضاي ديدن فرزندان را نمايد؟

بله. حق ملاقات كه هيچ مي تواند تقاضاي حق حضانت نيز كند و اين حق از بين رفتني نيست. و در حالتي كه مرد يا زن اين حق را از خودش سلب كند چنين سلب اختياري داراي اعتبار نمي باشد و كسي كه چنين حقي را سلب كرده است مي تواند حتي بعد از جاري شدن طلاق به دادگاه مراجعه كند و دادخواستي را براي تقاضاي ملاقات فرزندان تنظيم نمايد.

9.       اگر زن در طلاق توافقي قبول كند كه هزينه فرزند با اوست آيا بعد مي تواند از دادگاه تقاضا كند كه مرد هزينه فرزند را بپردازد؟

بله. زيرا بر اساس ماده 1199 قانون مدني به صراحت بيان شده است كه نفقه فرزند به عهده پدر است. در صورتي پدر فرزند در قيد حيات باشد، مادر موظف است به پرداخت هزينه هاي فرزند نمي باشد. براي همين؛ اگر در طلاق توافقي مادر هزينه هاي فرزند يا فرزندان را قبول كرد باشد بعدها باز مي تواند به دادگاه مراجعه كند و درخواست نفقه براي فرزندان خودش را مطرح كند.

10.     آيا بعد از اين كه گوهي عدم سازش از سوي دادگاه صادر شد، اگر مرد حق و حقوق درج شده در حكم را به زن نپردازد، در صورتي كه زن به دفتر ثبت طلاق مراجعه كند و خود را مطلقه كند آيا بعدها مي تواند حق و حقوق خود را از دادخواست كند؟

پاسخ بله است. زيرا وقتي كه حجم اصلي كه اجراي صيغه طلاق است اجرا مي شود جزييات و موارد ذكر شده در آن نيز لازم الاجرا مي باشد.